Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yaptığı açıklamaya göre, Katar Merkez
Bankası ile 17 Ağustos 2018’de imzalanan ikili para takası (swap) anlaşmasının
güncellendiği ifade edildi. Peki nedir bu swap anlaşması? Türleri nelerdir?
Swap anlaşmasının tutarı 5 milyar
dolar karşılığı Türk Lirası ve Katar Riyali’nden 15 milyar dolar karşılığı Türk
Lirası ve Katar Riyali’ne artırıldığı bildirildi. Bu anlaşmanın amacının yerel
para birimleri üzerinden gerçekleştirilen ticareti kolaylaştırmak ve iki
ülkenin finansal istikrarına destek sağlamak olduğunun altı çizildi. Katar’la
17 Ağustos 2018’de 3 milyar dolar olarak yapılan swap anlaşması geçen yıl 5
milyar dolar seviyesine yükseltilmişti.
Swap
Nedir? Swap Anlaşması Ne Demek?
Swap kelimesi “değiş tokuş etmek,
takas etmek, değiştirmek” gibi anlamlara gelmektedir. Swap; İki tarafın
belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı
faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas
sözleşmesidir.
Örneğin on yıllık sabit faizli borca
sahip bir firma ile benzer ancak dalgalı faizli borca sahip bir firma
birbirlerinin yükümlülüklerini değiştirebilir. Swap işlemlerinde, faiz oranları
ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan finansal riski en aza
indirmek hedeflenmektedir.
Swap
Türleri Nelerdir?
1-
Faiz Swapları
Sabit Faiz – Değişken Faiz Swapı
Değişken Faiz – Değişken Faiz Swapı
Vadeden önce son verme hakkı veren
swaplar
Vadeli (Forward) Swaplar
Faiz oranının sonradan belirlenmesi
hakkını veren swaplar
2-
Para (Döviz) Swapları
Sabit Faiz – Değişken Faiz Para Swapı
Değişken Faiz – Değişken Faiz Para
Swapı
3-Diğer
Swap Türleri
Para (Döviz) opsiyon swapları
Geçişli Swaplar
Birleşik geçişli swaplar
İkili para swapları
Para
Swapları Nedir?
İlk modern para swapı 1982 yılında
Dünya Bankası ve IBM arasında gerçekleştirilmiş ve sabit faizli Alman Markı ve
İsviçre Frankı borçlarının Dünya Bankası’ndan sağlanan US Dolar borcu ile swap
edilmesiyle gerçekleşmiştir.
Bir para swapı iki taraf arasında,
belirlenen tutarda bir paranın başka bir para ile değiştirilmesi ve belirli bir
süre sonunda değiştirilen anaparaların geri verilmesini içeren bir anlaşma
olarak isimlendirilebilir.
Varlık Swapları Nedir?
Swap işlemlerinin risk yönetiminde bir
yatırım aracı olarak kullanılması olanağı, varlık swaplarının ortaya çıkmasında
önemli bir etken olmuştur. Özellikle 1980’li yılların yarısından itibaren
swapların bu amaçla kullanılmasında büyük artışlar görülmeye başlanmıştır.
Varlık swapları, sentetik bir varlık
yaratmak için bir varlık ve bir swapın kombine edilmesinden oluşur. Örneğin,
aynı para birimi veya farklı para birimi üzerinden sabit faizli bir varlık,
değişken faizli bir varlığa dönüştürülebilir.
Faiz
Swapı Nedir?
Faiz swapları, piyasaya çıktıkları
1980’li yıllardan itibaren dünya çapında gittikçe büyüyen bir hacme
ulaşmışlardır. Faiz swaplarının büyük bir çoğunluğu Amerikan Doları ile
yapılmaktadır. Bununla birlikte özellikle 1985 yılından itibaren önde gelen
diğer para birimleri üzerinden de faiz swapı işlemleri yapılmaya başlanmış ve
giderek yayılmıştır.
İşlem hacmi bakımından faiz swapları,
swap türleri arasında en başta gelenlerdendir. Bir faiz oranı swapı, tarafların
anlaştıkları varsayımsal ana para tutarına bağlı olarak hesaplanan sabit faiz
ödemeleri ile dalgalı faiz ödemelerinin aynı para birimi üzerinden birbirleri
ile değiştirilmesine ilişkin iki taraf arasında yapılan bir uzlaşmadır.
Borç
– Sermaye Swapı Nedir?
Borç verenin alacağına karşılık
kendisine ilgili ülkenin bir kurumunun hisse senedinin verilmesi durumudur.
Çapraz
Döviz Swapı Nedir?
Döviz swapının faiz swapı ile birlikte
kullanımı sonucu ortaya çıkan diğer bir swap türü çapraz döviz swaplarıdır.
Çapraz döviz swaplarında, farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine
borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini
yerine getirmek üzere anlaşırlar.
